Pojęcie przedsiębiorcy i działalności gospodarczej

Wprowadzenie

Niniejsze opracowanie ma na celu przybliżenie podstawowych zasad prawnych prowadzenia działalności gospodarczej. Wyjaśniono w nim podstawowe pojęcia, co ułatwia rozpoczęcie własnej działalności oraz pomaga w wyborze odpowiedniej formy jej prowadzenia i opodatkowania.
Z całą pewnością należy stwierdzić, że nieznajomość podstawowych zasad rządzących działalnością gospodarczą często staje się przeszkodą w rozpoczęciu prowadzenia własnej firmy. Opinie o szczególnym skomplikowaniu zasad prawnych, którym muszą podporządkować się młodzi przedsiębiorcy, a także przeświadczenie o tym, że działalność gospodarcza przeznaczona jest dla osób posiadających biegłą wiedzę z zakresu prawa i ekonomii, zniechęcają do podjęcia próby realizacji pomysłów biznesowych. Oczywiście, należy zaznaczyć, że w prowadzenie każdej działalności gospodarczej wpisane jest ryzyko. Nie ma biznesu dającego stuprocentową gwarancję sukcesu, a z doświadczeń przedsiębiorców z wieloletnim stażem wynika, że im lepsza wizja sukcesu, tym częściej okazuje się, iż koncepcja nie została szczegółowo przeanalizowana.

Wobec tego warto jest dokładnie przemyśleć swój pomysł, a na podstawową analizę powinny składać się odpowiedzi na następujące pytania:

- do kogo będzie adresowana nasza oferta,
- jak trafić z ofertą do jej adresatów,
- jak wygląda oferta konkurencji,
- w czym nasza oferta będzie lepsza od ofert konkurencyjnych firm,
- skąd weźmiemy środki na pokrycie kosztów w pierwszym okresie funkcjonowania firmy,
- jakie — szczegółowo — koszty wiązać się będą z naszą działalnością i na ile te koszty będą zależały od wpływów (np. koszty materiałów do produkcji), a na ile będą to tzw. koszty stałe (np. koszt czynszu za najem lokalu).

Ważną kwestią, często pomijaną w kalkulacjach, jest tzw. płynność finansowa. Chodzi o to, aby prognozując przychody ze sprzedaży usług czy produktów, oceniać nie tylko ich wartość, ale również i termin, w którym otrzyma się pieniądze. Dokonuje się zatem zestawienia terminów płatności zobowiązań (wypływu pieniędzy) i terminów wpłat od klientów za sprzedane usługi czy produkty. Może się wówczas okazać, że mimo, iż na początku działalność jest mało opłacalna, to jednak wpływ pieniędzy będzie następował wcześniej niż konieczność pokrywania kosztów, a zatem przez cały czas środki pieniężne będą dostępne. Może też być zupełnie odwrotnie — zagwarantowany wpływ pieniędzy ze sprzedaży będzie znacząco przewyższał koszty, które będzie należało ponieść, jednak konieczność ich pokrycia nastąpi wcześniej niż wpływ należności od klientów.
Kolejną kwestią, która często przesądza o niepowodzeniu pomysłu biznesowego, jest analiza, na ile działalność jest dotknięta zjawiskiem sezonowości. Należy spojrzeć na własną ofertę przez pryzmat kalendarza i ocenić, czy na pewno przez cały rok zagwarantowany jest stały wpływ środków, a jeśli nie, to czy istnieje możliwość okresowego zredukowania kosztów.

Jak widać, rozpoczęcie własnej działalności wymaga dokładnego przemyślenia, jak krok po kroku osiągnąć sukces. Nie kończy się ono jednak w momencie wystawienia klientom pierwszych rachunków. Prowadzenie działalności wymaga bowiem nieustannej analizy najkorzystniejszych wariantów rynkowych i przepisów prawnych z nią związanych. Niniejsze opracowanie, jak już zaznaczono powyżej, ma właśnie na celu wprowadzenie podstawowych pojęć, które umożliwią samodzielne przebrnięcie przez fachowe pisma adresowane do osób prowadzących działalność gospodarczą i tym samym pozwoli na funkcjonowanie na rynku.


Ilustracja: Tomasz Kaczkowski

 
1. Pojęcie przedsiębiorcy i działalności gospodarczej

Najważniejszym aktem prawnym przedsiębiorców jest Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Definicja ta, mimo swego pozornie skomplikowanego brzmienia, jest bardzo prosta. Ma ona dużą wagę ze względu na to, że zawiera pojęcia niezbędne każdemu przedsiębiorcy.

Osoba fizyczna to po prostu człowiek od momentu jego poczęcia do chwili śmierci. Ta kwestia, jako oczywista, nie wymaga szerszego wyjaśnienia. Problem natomiast stanowi zrozumienie istoty osoby prawnej.

Osoba prawna, bowiem to rodzaj fikcji prawnej, w której jednostce organizacyjnej przyznaje się (w sensie prawnym) takie same cechy majątkowe, jak osobie fizycznej. Osobowość prawną mają jedynie te jednostki organizacyjne, którym ustawa ją przyznaje. Oznacza to, że podmioty inne niż ludzie mogą być właścicielami majątku, mogą zaciągać zobowiązania czy nabywać prawa (np. być stroną umowy). Osoba prawna działa poprzez swoje organy. Z uwagi na oczywisty fakt, że owa prawnie fikcyjna jednostka nie może podpisać umowy, muszą to zrobić osoby działające w jej imieniu, choć co do zasady nie będą one ponosić konsekwencji dokonywanych w ten sposób czynności. Przykładem osoby prawnej jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną to podmiot posiadający cechy charakteryzujące osobę prawną, której jednak ustawa nie przyznaje osobowości prawnej. Zasadnicza różnica jest zatem w tym, że jednostka taka nie działa poprzez swoje organy, lecz poprzez osoby, które ją tworzą. Konsekwencją tego jest ponoszenie odpowiedzialności za zobowiązania nie przez sam podmiot, jak to jest w przypadku osoby prawnej, a przez np. wspólników spółki. Przykładem takiej jednostki organizacyjnej jest spółka jawna.

Posiadanie wiedzy o istnieniu tych trzech grup podmiotów prowadzących działalność gospodarczą jest konieczne, chociażby z czysto praktycznego punktu widzenia, jakim jest umiejętność wypełniania urzędowych formularzy, jak również rozumienia informacji odnośnie do przepisów prawnych czy dotacji adresowanych właśnie do jednej z tych grup.

Jeszcze ważniejsze jest uświadomienie sobie, czym jest działalność gospodarcza. Warto bowiem pamiętać, że nie jest ona wykonywana jedynie przez osoby, które zarejestrowały swoją działalność. Działalność gospodarcza to — zgodnie z powołaną powyżej Ustawą o swobodzie działalności gospodarczej — zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Wynika stąd, że jeśli działalność wykonujemy stale i ma ona charakter zorganizowany, to chociaż byłaby ona nieopłacalna jest działalnością gospodarczą i winna być poddana rygorom prawnym, jakim są obowiązki zgłoszeniowe czy podatkowe. Nie można zatem dokonywać transakcji biznesowych, stale realizując działania na podstawie umów cywilnoprawnych (np. na podstawie umowy o dzieło) i nie rejestrując działalności gospodarczej zgodnie z prawnym obowiązkiem. Rejestracja, jak widać z powyższej definicji, nie jest warunkiem koniecznym, abyśmy mogli mówić o działalności gospodarczej.

Definiując przedsiębiorcę, należy uwzględnić podział przedsiębiorców, który jest o tyle istotny, że do każdej z tych grup odwołują się niekiedy inne przepisy, oferty kredytowe, a w szczególności dotacje i dofinansowania ze środków publicznych.

Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto (wpływ) ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro, lub suma majątku aktywów na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła równowartości w złotych 2 mln euro.

Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 mln euro, lub suma majątku na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła równowartości w złotych 10 mln euro.

Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 mln euro, lub suma majątku na koniec jednego z tych lat nie przekroczyła równowartości w złotych 43 mln euro.
Ustawa nie przewiduje pojęcia dużego przedsiębiorcy po przekroczeniu pułapu określonego dla przedsiębiorcy średniego, jednak takiego właśnie określenia zwyczajowo się wobec niego używa.

Przypisy:
(1) Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity DzU z 2007 nr 155, poz.1095 z późn. zm.).

Autor tekstu: Tomasz Grudziński