Ograniczenia oraz prawa przedsiębiorcy

3. Ograniczenia w swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej

Entuzjazm związany z realizowaniem swojego pomysłu na biznes powoduje, że niekiedy zapominamy, iż nie każda działalność może być wykonywana bez ograniczeń, chociaż jest prawnie dozwolona.
Ograniczenia, jakie można spotkać w wykonywaniu działalności gospodarczej dotyczą :

- działalności koncesjonowanej,
- działalności, która wymaga zezwolenia, (7)
- działalności regulowanej.

Uzyskania koncesji wymagają:

- poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin;
- wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;
- wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
- wytwarzanie, przetwarzania, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią;
- ochrona osób i mienia;
- rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;
- przewozy lotnicze.

Działalność regulowana to działalność uzależniona od ustawowych uprawnień do jej wykonywania, tak jak działalność lekarzy. Dopiero po uzyskaniu wpisu na listę lekarzy prowadzoną przez okręgowe izby lekarskie można rozpocząć działalność w tym zakresie.

Ilustracja: Tomasz Kaczkowski

4. Podstawowe prawa przedsiębiorcy

4.1. Prawo do informacji

Przedsiębiorca to osoba dobrze poinformowana. Z takiego też założenia wyszedł ustawodawca, nakładając na organy administracji obowiązek poinformowania przedsiębiorcy o jego prawach w indywidualnych sprawach w zakresie tzw. danin publicznych, czyli podatków i opłat, w tym ZUS. Przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne w jego indywidualnej sprawie. Celem nie jest wskazywanie przez organ administracji przepisów powszechnie dostępnych aktów prawa, np. ustaw, ale wyjaśnianie konkretnych kwestii i odniesienia do nich określonych przepisów prawa. Zawsze kierując pytanie do organu administracji, należy opisać istniejący stan faktyczny i proponowane rozwiązanie tego problemu.

4.2. Ograniczenia w kontroli przedsiębiorcy i prawa kontrolowanego

Szczególną obawę przedsiębiorców budzą zasłyszane informacje o negatywnych skutkach kontroli prowadzonych przez organy administracji, dlatego powinni oni wiedzieć, jakie prawa w procedurze kontroli im przysługują. Warto przy tym podkreślić, że skutki w postaci grzywien i wysokich kar dotyczą jedynie przypadków działania na szkodę fiskusa, świadomie, z winy umyślnej. Nieumyślne zaniżenie podstawy opodatkowania skutkuje ustaleniem przez organ kontrolny poprawnej podstawy i nakazem dopłaty różnicy oraz ustawowych odsetek, które aktualnie wynoszą 10,5% w skali roku, czyli mniej niż oprocentowanie większości kredytów.

Kontrola u przedsiębiorcy musi wiązać się z odpowiednio wcześniejszym powiadomieniem – nie wcześniej niż 7 dni przed planowaną datą kontroli – poprzez doręczenie zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Termin ten może zostać niezachowany jedynie w wyjątkowych przypadkach określonych w ustawie, np. kiedy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

Każdy przedsiębiorca jest zobowiązany do posiadania tzw. książki kontroli, w której wpisywane są wszystkie prowadzone kontrole.

Czynności kontrolne mogą być wykonywane przez pracowników organów kontroli po okazaniu przedsiębiorcy albo osobie przez niego upoważnionej legitymacji służbowej, upoważniającej do wykonywania takich czynności, oraz po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli – chyba że przepisy szczególne przewidują możliwość podjęcia kontroli po okazaniu legitymacji. W takim przypadku upoważnienie doręcza się przedsiębiorcy albo osobie przez niego upoważnionej w terminie określonym w tych przepisach, lecz nie później niż 3. dnia od wszczęcia kontroli.

Podjęcie czynności kontrolnych jedynie po okazaniu legitymacji służbowej może dotyczyć jedynie przypadków, w których czynności kontrolne są niezbędne do przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia, a także gdy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego. (8)

Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej. Z wyjątkiem szczególnych przypadków określonych w ustawie, czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać:

- mikroprzedsiębiorcy – 12 dni roboczych,
- małych przedsiębiorcy – 18 dni roboczych,
- średnich przedsiębiorcy – 24 dni roboczych,
- pozostałych przedsiębiorcy – 48 dni roboczych.

4.3. Prawo zawieszenia działalności gospodarczej

Przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. W przypadku wykonywania działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej zawieszenie jest skuteczne pod warunkiem, że zostanie dokonane przez wszystkich wspólników.
W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca:
- ma prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów;
- ma prawo przyjmować należności lub obowiązek regulować zobowiązania, powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
- ma prawo zbywać własne środki trwałe i wyposażenie;
- ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed jej zawieszeniem;
- wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa;
- ma prawo osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
- może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą.

Przypisy:

(7) Uzyskania zezwolenia wymaga wykonywania działalności gospodarczej w zakresie określonym w przepisach:
    1)    Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (DzU z 2007 r. nr 70, poz. 473 i nr 115, poz. 793),
    2)    Ustawy z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (DzU z 2004 r. nr 4, poz. 27, z późn. zm.),
    3)    Ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (DzU z 2007 r. nr 42, poz. 274),
    4)    Ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 2005 r. nr 236, poz. 2008 oraz z 2006 r. nr 144, poz. 1042),
    5)    Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (DzU z 2005 r. nr 179, poz. 1485, z późn. zm.),
    6)    Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. — Prawo o ruchu drogowym (DzU z 2005 r. nr 108, poz. 908, z późn. zm. w zakresie produkcji tablic rejestracyjnych),
    7)    Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (DzU z 2005r. nr 183, poz. 1538 oraz z 2006 r. nr 104, poz. 708 i nr 157, poz. 1119),
    7a)    Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (DzU z 2005 r. nr 184, poz. 1539 oraz z 2006 r. nr 157, poz. 1119),
    8)    Ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (DzU z 2004 r. nr 159, poz. 1667, z późn. zm.),
    9)    Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. — Prawo bankowe (DzU z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.),
    10)    Ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. — Prawo telekomunikacyjne (DzU z 2000 r. nr 73, poz. 852, z późn. zm.),
    11)    Ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (DzU z 2005 r. nr 121, poz. 1019, z późn. zm.),
    12)    Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU z 2007 r. nr 39, poz. 251 i nr 88, poz. 587),
    13)    Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. — Prawo o miarach (DzU z 2004 r. nr 243, poz. 2441, z późn. zm.),
    14)    Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (DzU z 2006 r. nr 123, poz. 858 oraz z 2007 r. nr 147, poz. 1033),
    15)    Ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (DzU z 2007 r. nr 36, poz. 233) w zakresie prowadzenia laboratorium referencyjnego),
    16)    Ustawy z dnia 6 września 2001 r. — Prawo farmaceutyczne (DzU z 2004 r. nr 53, poz. 533, z późn. zm.),
    17)    Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (DzU z 2007 r. nr 125, poz. 874),
    18)    Ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie (DzU z 2004r. nr 62, poz. 74, z 2005 r. nr 96, poz. 807, z 2006 r. nr 220, poz. 1600 oraz z 2007 r. nr 21, poz. 125),
    19)    Ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. — Prawo lotnicze (DzU z 2006 r. nr 100, poz. 696, z późn zm.)
    20)    Ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (DzU z 2002 r. nr 169, poz. 1385 oraz z 2004 r. nr 91, poz. 870 i nr 96, poz. 959 oraz z 2006 r. nr 157, poz. 1119),
    21)    Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (DzU z 2003r. nr 124, poz. 1151, z późn. zm.),
    22)    Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (DzU z 2003 r. nr 124, poz. 1154, z późn. zm.),
    23)    Ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. — Prawo pocztowe (DzU z 2003. r. nr 130, poz. 1188, z późn. zm.),
    24)    Ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2008r. z 2009 r. nr 3, poz. 11),
    25)    Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (DzU z 2004 r. nr 146, poz. 1546, z późn. zm.),
    26)    Ustawy z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach (DzU z 2005 r. nr 33, poz. 289 oraz z 2006 r. nr 171, poz. 1225 i nr 220, poz. 1600),
    27)    W art. 19a Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (DzU z 2005 r. nr 45, poz. 435, z późn. zm.),
    28)    (Ustawy z dnia 11 maja 2007 r. o tworzeniu i działaniu wielkopowierzchniowych obiektów handlowych (DzU z 2007 r. nr 127, poz. 880).
(8) Artykuł 79 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej

Tekst opracowania: Tomasz Grudziński